Deze zoektocht onderneemt hij omdat de relatie met zijn vriendin even niet zo lekker loopt en zij hem de ruimte wil geven met zijn angst in het reine te komen. Hij onderzoekt zijn eigen familiegeschiedenis daarin, maar raadpleegt ook de geschiedenis van angst door de eeuwen heen en spreekt met mensen die angst aan den lijve ondervinden. Voordat ‘De bange mens’ uitkwam, heb ik het besteld bij de Meneer Kees, de plaatselijke boekhandel. Zo kon ik het bij verschijnen gelijk lezen. Het persoonlijke verhaal van Daan is doorspekt met (wetenschappelijke) kennis over angst. Deze kennis wordt nooit saai en is op een natuurlijke manier in het autobiografische gedeelte verweven. De bronnenlijst achterin toont aan dat de schrijver erg veel literatuur over angst geraadpleegd heeft.
Hoofdstuk 13
Het fragment dat Daan voorlas tijdens het Kenniscafé blijft ook na het lezen van het boek een van mijn favoriete stukken. Het betreft hoofdstuk 13: The curious case of Michael Bernard Loggins. In dat hoofdstuk is Daan in San Francisco en bezoekt hij outsider-kunstenaar Michael Bernard Loggings die een kunstwerk in boekvorm over al zijn angsten publiceerde: Fears of your Life. Terwijl hij verhaalt over deze bijzondere ontmoeting legt hij ook uit hoe het zit met genialiteit en gekte.
Weer op aarde
Wat is de grens tussen genialiteit en gekte? Bijna alle kunstenaars zijn melancholisch, ook al volgens Aristoteles weet Daan. “Kunstenaars van alle landen, tijden en disciplines hebben hun innerlijke pijn aangewezen als de eigenlijke auteur van hun werk.”(p. 208). En dat klopt volgens mij ook. Zonder diepe en intense emoties en gedachtes kom je niet tot mooie en rake kunst, of in mijn geval teksten. Maar dat is niet alles. Je moet ervoor ook in een bepaalde state of mind zijn. Daan schrijft daarover: “Hoe vertaalt die ‘gekte’ zich naar kunst? Neurologisch gezien gaat het om twee zaken, lees ik: flexibiliteit en snelheid van gedachten, en het vermogen die gedachten te combineren. Mensen in een hypomanische bui blinken hierin uit. […] En dan, als de flow uitgewerkt raakt, als de hypomanie wegtrekt, komen ze, meestal lichtelijk vermoeid, weer terug op aarde. Dan pas verschijnt er orde in hun gedachten.”(p. 211-212) En ja, dat klopt. Dit is de manier hoe en de reden dat ik blog. Met mijn gedachten in hogere sferen kom ik al schrijvend weer terug in de realiteit, terug op aarde. Al schrijvend orden ik de wereld. Of beter gezegd, mijn wereld.
Verhouden tot de wereld
In een ander passage benoemt Daan ook de redenen waarom kunstenaars kunst maken. Dit komt nauw overeen met mijn noodzaak om te schrijven, ik wil mij verhouden tot de wereld om zo op een bepaalde manier houvast te vinden: “Eerst over melancholie, of gekte, of angst. Laten we al die termen eens vervangen door een ander begrip: je anders voelen. Wat al die kunstenaars die de revue zijn gepasseerd gemeen hebben, is dat ze zich anders voelden. Daaruit vloeide de behoefte voort om ‘de wereld te temmen’, om een manier te vinden om zich tot het leven te verhouden, omdat dat niet vanzelfsprekend was. Dat heeft ervoor gezorgd dat ze de behoefte voelden iets te maken wat er nog niet was, om zich op een originele, kunstzinnige manier te laten zien.” (p. 216)
Balans
Een paar pagina’s verder slaat Daan weer de spijker op zijn kop, want er is nog een reden waarom ik schrijf, namelijk om de balans te bewaren. En ik ben blij dat mij dat goed lukt en dat ik door te bloggen anderen deelgenoot kan maken van mijn koorddansen in het leven. Dat ik ze door daarover te schrijven kan raken. “Dat brengt ons op de tweede factor: de balans. Die heeft, besef ik denkend aan Michael, vooral te maken met bewustzijn. De meeste Romantische dichters waren zich bewust van hun ‘gekte’, van hun melancholie en hun angst en waren daarom in staat te onderscheiden wanneer ze het contact met de werkelijkheid aan het verliezen waren. Ze hadden een zekere mate van controle, en als ze zich verloren hadden in melancholie wisten ze meestal de weg terug weer te vinden, met als buit een nieuw stapeltje gedichten. Met andere woorden, ze bewaakten de balans.”(p. 218)
Blog
Er is zoveel meer te vertellen over dit boek. Zo wordt er een boekje opengedaan over de farmaceutische industrie en geestelijke gezondheidszorg. Iets wat heel goed is om te weten en te beseffen. Bovenstaande passages kwamen echt dieper bij mij binnen en lieten mij inzien dat ik pas in een traditie van kunstenaars en dat de reden waarom ik blog er een van noodzaak is. Een noodzaak om mij te verhouden tot de wereld en een noodzaak om de balans daarin te bewaren. Ik begrijp mijzelf nu beter omarm mijn ‘gekte’ nu met meer liefde dan voorheen. Anders kwam ik niet tot schrijven. Anders was dit blog er niet.
Lees ook mijn reflectieverslag over ‘Een zinvol leven’ van Fokke Obbema
Eén reactie