“In de manier van hoe we nu denken, plaatsen we de economie buiten de maatschappij terwijl ze er eigenlijk een onderdeel van is. Zo’n 300 jaar geleden is er een economische wetenschap neergezet om het leven te faciliteren. Het begon allemaal met de vraag van een koning in Engeland. Hij vroeg zich af hoeveel geld hij aan oorlog kon uitgeven zonder dat zijn land failliet zou gaan. Heel vroeger zorgden de mensen zelf voor het voedsel en de spullen die ze nodig hadden, we waren zelfvoorzienend. Nu is de maatschappij dienend aan de economie en leven we om te produceren zodat enkelen zich kunnen verrijken. Niet erg logisch, toch? De modellen om die economie te duiden zijn in de tijd ontstaan toen er in de natuurkunde mechanische modellen werden ontworpen om de natuur te begrijpen. De modellen in de natuurkunde hebben zich in de loop van de jaren verder ontwikkeld, die van de economie zijn – in vergelijking – stil blijven staan.”
Wetmatigheden van de natuur
“Een verouderd model in de economie is bijvoorbeeld het model van vraag en aanbod dat er vanuit gaat dat de markt zo werkt dat vraag en aanbod in balans komen. Deze veronderstelling is een fundamentele vergissing. Zeker met alles wat we buiten de definitie van de markt houden. Het werk van de huismoeder/vader bijvoorbeeld, wat ontzettend veel maatschappelijke waarde doet ontstaan (het voorbereiden van de volgende generatie), maar wat gewoon niet meetelt.
Wij mensen zijn een onderdeel van de natuur en hebben te maken met haar wetmatigheden. De natuur werkt met het basisprincipe van overvloed, terwijl onze economie uitgaat van schaarste. Schaarste geeft macht aan eigendom. Dat fenomeen bestaat in de natuur niet, zij zorgt er juist regelmatig voor dat er teveel aanbod is. Denk daarbij aan een beukenboom die eens in de zoveel jaar zoveel beukennootjes geeft, dat ze niet allemaal door wild enzo opgegeten kunnen worden. Deze overvloed biedt kansen voor nieuwe beuken om te groeien. Daarnaast werkt de natuur vanuit diversiteit, terwijl de economie uitgaat van standaardisatie en efficiency. Hierdoor wordt er bijvoorbeeld in de zorg en het onderwijs straal voorbijgegaan aan de individuele behoefte. Diversiteit zorgt voor afwisseling en stimuleert ook groei en ontwikkeling. Er is met andere woorden dus behoefte aan een meer en diverser aanbod dan de vraag is.”
Wat heb je nodig en wat kan er?
“Ik hecht heel veel waarde aan rechtvaardigheid. In dat we goed met elkaar omgaan en elkaar alles gunnen en elkaar respecteren. Respect hangt niet af van geld. Daarom ben ik ook fan van de Donuteconomie. Daarin wordt de economie als faciliterend aan de maatschappij gezien. Dit zou mooi ons nieuwe kompas kunnen worden. Een kompas dat werkt vanuit vertrouwen. De Donuteconomie gaat uit van twee ringen die samen de vorm van een donut hebben. De binnenring voor een sociaal fundament en een de buitenring voor het ecologisch plafond. De vragen die je bij deze ringen kunt stellen zijn: wat heeft iedereen nodig voor een fatsoenlijk bestaan en welke ecologische druk is acceptabel? Denk bij de tweede vraag ook aan: hoe blijft onze leefomgeving leefbaar? De natuur kan best zonder ons, maar wij kunnen niet zonder de natuur. De donut beschrijft de veilige ruimte om te leven tussen deze twee ringen. Wat heb je nodig en wat kan er? De huidige economie gaat uit van andere vragen, zoals: wat wil je? Hoe krijg je dat? Hoe krijg je er meer van? Hoe kan ik mij verrijken ook al gaat dat ten koste van een ander?”
Er is echter een grote maar: er wordt nog gehandeld vanuit de modellen van de klassieke economie.
Donutfestival in de Toltuin
“De Donuteconomie kan de huidige economie helen en daarmee de maatschappij weer vooruit helpen. Vanuit de twee ringen van de Donut zijn er zeven denklijnen gedefinieerd die de basis voor een nieuwe economie leggen. De Achterhoek heeft hiervoor een natuurlijke voedingsbodem door het naoberschap en de cultuur van familiebedrijven. Er zijn hier al veel lokale en regionale voorzieningen en er wordt gewerkt met circulaire- en betekeniseconomie. Er is echter een grote maar: er wordt nog gehandeld vanuit de modellen van de klassieke economie. Ik heb de droom om een Donutfestival te organiseren. Dat doen we (Intertembo samen met de Groene Doeners) nu dus op 15 september in de Toltuin bij Bram Pape. Zo kunnen we laten zien dat er een alternatief denkmodel is. Er zijn al bedrijven en organisaties die met de beginselen van Donuteconomie werken. Er ontstaat al een nieuwe maatschappij en we zetten stukje bij beetje stappen vooruit. Hier wil ik meer bekendheid aan geven. Zodat we bewust voor een ander kompas gaan kiezen en bewust stappen in een nieuwe richting gaan zetten.”
Kantelen
“Om mijn missie kracht bij te zetten geef ik workshops over de Donuteconomie en probeer ik Achterhoek Ambassadeurs en de Provincie mee te krijgen. Ook tref ik voorbereidingen om gastcolleges op middelbare scholen te gaan geven. Het Donutfestival is een droom van mij net zoals het omarmen van de Donuteconomie in de Achterhoek. In Twente is al een werkgroep aan de slag. Ook Curaçao heeft al voor het werken met de Donut gekozen. We leven in een tijd waarin veel gebeurt en dingen aan het kantelen zijn. Ook in de economie is er op verschillende plekken in het land en de wereld al veel beweging gaande. Daar wil ik mijn steentje aan bijdragen.”
